“Onam” hukuk dilinde rızayı ifade eder. 

Hastaların kendisine herhangi bir tıbbi işleme onay verebilmesi ya da reddedebilmesi için yeterince bilgilendirilmesi, aldığı bilgi üzerine düşünmesi, özgür seçimine dayalı kararını vermesi gerekmektedir. Aydınlatılmış onam kısaca, bilgilendirilerek aydınlatılan hastanın işleme onay vermesi yani hukuka uygun rıza vermesidir. 

Hasta tedavisindeki tüm risk ve faydaların bilincinde rıza vermelidir. 

Onam, baskı, tehdit, eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alınırsa geçersizdir.

Hukuka uygun rıza yoksa sunulan hizmet hukuka aykırı olacaktır. Bu durum doktorun hem tazminat hukuku, hem ceza hukuku  hem de disiplin hukuku açısından sorumluluğunu gündeme getirir. 

Hukuka uygun rıza, hukuka uygun aydınlatılmış onam metni hazırlığı için bir sağlık hukuku avukatından danışmanlık almanızı öneririz. 

Hastanın aydınlatılması için hastaya verilmesi gereken bilgiler asgari olarak aşağıdakilerin tümünü kapsamalıdır:

• Hastanın sağlık durumu ve konulan tanı,
• Önerilen tedavi yönteminin türü,
• Başarı şansı ve süresi,
• Tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler,
• Verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri,
• Hastanın önerilen tedaviyi kabul etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçları,
• Olası tedavi seçenekleri ve riskleri

Dolayısıyla salt yapılacak işleme rıza göstermek yeterli değildir. Hastanın süreç öncesi,süreç sonrası kapsamında tüm muhtemel sorularının cevaplanması önemlidir. 

Yapılacak aydınlatma hastanın kültürel, toplumsal ve ruhsal durumuna özen gösteren bir uygunlukta olmalıdır. Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek biçimde verilmelidir. 

Hastaya aydınlatmadan sonra onam vermesi için yeterli sürenin tanınması gereklidir. 

Bu süre hem doktrin hem de ulusal / uluslararası hukuki düzenlemelerde işlemden en az 24 saat olarak belirtilse de somut olaya göre değerlendirilmelidir. 

Tıbbi işlemin risk yahut aciliyet derecesine göre hastaya aydınlatma yapıldıktan sonra hastanın  kendi geleceği hakkında sağlıklı şekilde düşünüp ailesinden ve başka hekimlerden görüş alabilmesi imkanının sağlanması ideal olandır. 

Aydınlatmanın müdahaleyi uygulayacak hekim tarafından yapılması esas olandır. İstinai durumlar olabilir.   

Onamın alındığını ispat yükü hekim üzerindedir.

Aydınlatma hekim için yükümlülük, hastanın için bir haktır. Aydınlatılmış onam, hastanın bilgilendirilme hakkını ifade eder.  Anayasada düzenlenen sağlık hakları ile bağlantılı bir hasta hakkıdır. Uluslararası düzenlemeler dikkate alınarak Hasta Hakları Yönetmeliği ile ayrıntılı düzenlenmiştir. 

HASTA TEDAVİSİ HAKKINDA BİLGİ İSTEME HAKKINA SAHİPTİR!

Hasta; sağlık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve muhtemel sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usulleri, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi isteme hakkına sahiptir. 

Aydınlatma yükümlülüğünün yerine getirilmemiş oluşu yahut hukuka uygun aydınlatılmış onam alınmaması yapılan müdahaleyi hukuka aykırı hale getirir. 

Hukuka uygun rıza olmaması tek başına tıbbi hata gibi hukuki sonuçlar doğurur.

HUKUKA AYKIRI TIBBİ MÜDAHALE DE YARALAMA EYLEMİ / TAKSİRLE YARALAMA NİTELİĞİNDEDİR. ÖLÜM HALİNDE İSE TAKSİRLE ÖLDÜRME SUÇU GÜNDEME GELECEKTİR. 

Aydınlatılmış onam sebebiyle tazminat davası açılabilir, ceza hukuku kapsamında suç duyurusunda bulunulabilir ve hekimin disiplin sorumluluğu gündeme gelebilir. 

Tıbbi hata bulunmadığı yönünde tıbbi tespit bulunsa bile “AYDINLATILMIŞ ONAM” sebebiyle hastanın tazminat talebinde bulunma hakkı olduğu unutulmamalıdır!