Kamu kurumu niteliğinde mesleki bir kuruluş olan Türk Tabipler Birliği tarafından çıkarılarak Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Tabipler Birliği Disiplin Yönetmeliği, hekimlerin mesleki sorumluluklarını yerine getirmelerini, etik ve yasal kurallara uymalarını sağlamak amacı taşır. Bu kapsamda, bir doktorun etik, yasal veya profesyonel kurallara aykırı hareket ettiği iddialarına dayanan şikayetler üzerine ya da basına yansıyan durumlar doğrultusunda, Tabipler Birliği tarafından bir inceleme başlatılır. Bu inceleme, doktorun hatalı davranışlarının tespit edilmesine ve ilgili disiplin cezasının uygulanıp uygulanmayacağına karar verilmesine yönelik bir süreçtir.
İnceleme süreci, soruşturma ve kovuşturma olarak iki aşamada gerçekleştirilir. Soruşturma süreci oda yönetim kurulu, kovuşturma ise onur kurulu ve yüksek onur kurulu tarafından yürütülür. Soruşturma ve kovuşturmada verilen kararlara onur kurulu ve yüksek onur kuruluna itiraz edilir.
Soruşturmacı, suçlamayı yazılı olarak "gizli" ibaresiyle ilgili doktora bildirir ve 15 gün içinde savunma yapmasını ister. Bu süre içinde savunma yapılmazsa, kişi savunma hakkından vazgeçmiş sayılır. Gerekli görülmesi durumunda sözlü savunma da talep edilebilir. Soruşturmacı, suçlanan kişinin lehine ve aleyhine olan tüm kanıtları toplamakla yükümlüdür. Bu kapsamda, ilgili kişilerden ya da kuruluşlardan bilgi alabilir, resmi belgeler talep edebilir ve tanık ifadelerine başvurabilir. Soruşturmacı, topladığı tüm ifadeler ve belgelerle birlikte, soruşturma dosyasını tamamlayarak fezleke hazırlayıp yönetim kuruluna sunar. Fezlekede, suçlama konusu olay ve kanıtlar tartışılır ve soruşturmacı fezlekenin sonuç kısmında, suçlanan doktorun kusurlu olup olmadığını ve verilebilecek cezaya dair kendi kişisel görüşünü belirtir. Ancak bu görüş yönetim kurulu ve onur kurulu için bağlayıcı değildir. Eğer soruşturma raporu eksik bulunursa, yönetim kurulu eksikliklerin tamamlanmasını en fazla iki ay içinde sağlar.
Tabip Odası, doktorların meslek etiği ve yasal yükümlülüklerini ihlal etmeleri durumunda uyarı cezası, kınama cezası, geçici meslekten men cezası ve meslekten men cezası gibi disiplin cezalarından birini verebilir. Bu cezalar hakkında kısaca bilgi vermek gerekirse:
Uyarı Cezası: Doktorun davranışının tekrarlanmaması için yazılı uyarı.
Örnek uyarı cezası gerektiren eylemler: Hasta haklarına saygı göstermemek, hasta kayıtlarını usulüne uygun olarak tutmamak.
Kınama Cezası: Daha ciddi bir ceza olup, mesleki etik ihlali belirten uyarıdır.
Örnek kınama cezası gerektiren eylemler; Tanıtım kurallarına aykırı davranmak, Türk Tabipleri Birliği veya odalarca saptanmış tabela ile ilgili kurallara uymamak, hastanın aydınlatılmış onamını usulüne uygun almaksızın tıbbi girişimde bulunmak, sonuçta hastanın ölümüne ya da sakatlığına sebep olmayıp da sağlığının kısa süreli geçici bozulmasına yol açan tıbbi hata ve ihmalde bulunmak, adli vakaların muayenesinde ve rapor tanziminde gerekli özeni göstermemek.
Geçici Meslekten Men Cezası: Doktorun belirli bir süre meslek icra etmesi yasaklanabilir.
Örnek geçici meslekten men cezası gerektiren eylemler; Meslektaşlara veya diğer sağlık meslek mensuplarına veya hastalara fiili saldırıda bulunmak, meslektaşlara veya diğer sağlık meslek mensuplarına veya hastalara cinsel tacizde bulunmak, birden fazla yerde muayenehane açmak veya çalıştırmak, gerçeğe uymayan rapor ve/veya belge vermek, hasta kayıtlarında tahrifat yapmak, meslekte bilgi ve beceri yetersizliği, özen eksikliği, dikkatsizlik ve benzeri kusurlardan dolayı eksik ya da yanlış tanı ve tedavide bulunarak hastaya kalıcı zarar vermek.
Meslekten Men Cezası: En ağır ceza olup, doktorun hayat boyu meslek icra etmesini engeller.
Disiplin cezalarına itiraz edilmediği takdirde, uyarı ve para cezaları kesinleşir ve uygulanır. Meslekten alıkoyma cezaları, Yüksek Onur Kurulu’nun onayıyla kesinleşir ve Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanır. Meslekten alıkoyma cezası alan ve cezası kesinleşen oda veya Birlik organındaki üyelik de düşer.
Disiplin Yönetmeliğinde sayılan disiplin cezası verilmesini gerektiren eylem ve durumlara nitelik ve ağırlık itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı türden disiplin cezaları verilir. Benzer suçun tekrarında bir üst ceza verilebilir. Bazı durumlarda daha ağır ya da daha düşük ceza konusunda onur kurullarının geniş takdir yetkisi vardır.
Evet, Tabip Odası tarafından verilen disiplin cezalarına karşı itiraz edilebilir. Bu itirazlar, idari işlem niteliğinde olup, öncelikle onur kuruluna, ardından yüksek onur kuruluna ve son olarak belirli süreler içerisinde İdare Mahkemesine başvuru yapılabilir. İdari işlemlerde usul hukuku ve süreler önemli olduğu için bu süreçte sağlık hukuku avukatıyla çalışılması önerilmektedir.
Disiplin cezası, bir idari işlem olduğu unutulmamalıdır. Bu kapsamda, idari işlemin unsurlarının değerlendirilmesi önemlidir. İtirazların zamanında yapılması ve Anayasal hakların dikkate alınarak idari işlemin tüm unsurlarının varlığının irdelemesi gerekmektedir. Ayrıca, tıbbi bilimsel süreç kapsamında, İdare Mahkemesinin bilirkişi incelemesi yapmama ihtimali göz önünde bulundurularak, tıbbi literatür ile konunun izahı ve gerekirse uzman mütalaasının savunmaya eklenmesi önemlidir.
Son Kertede; Tabip Odası, hekimlerin mesleki sorumluluklarına uygun hareket etmeleri için çeşitli disiplin cezaları uygular. Bu cezalar içinde geçici meslekten men gibi ağır sonuçlar da bulunduğunda soruşturma süreçlerinin mutlaka sağlık hukuku uzmanı bir avukat danışmanlığında yürütülmesini öneririz.