HASTA HAKLARINA KARŞI HEKİM HAKLARI
Hasta hakları kavramı temel dayanağını insan haklarıyla ilgili evrensel düzenlemelerden alarak insan hak ve değerlerinin sağlık hizmetlerinde uygulanmasını dile getirmektedir. Ancak sağlık hizmetlerinin sunumunda yalnızca hasta haklarını dile getirmek tek yönlü bir yaklaşım olacaktır. Görünüşte birbirine zıt gibi algılanan hasta ve hekim hakları aslında birbirini tamamlayan haklardır. Hasta ile hekim aynı sağlık sistemi içinde yer aldığı dolayısıyla mesleki uygulamanın karşıt tarafları değil, eşitler arası ilişkide hak ve sorumluklara sahip bireyler olarak kabul edilmelidir (E. S. Yurdakul, O. Sarı, Hastaların, Hekimlerin Hakları Konusundaki Farkındalıkları, Hastalık Algısı Ve Kişilik Tiplerinin Hekimin Haklarına Etkisi, Ankara Med J, 2020;(4):926-943 // 10.5505/amj.2020.36097).
Bu nedenle hasta hekim arasındaki dinamik sürecin sağlıklı yürümesi adına insan hakları çerçevesinde hasta hakları, iletişimin düzenli bir şekilde işleyişi ve ortaya çıkabilecek sorunların minimuma indirilmesi açısından da hekimlerin hakları belirlenmiştir. Hekimlik mesleğinin temel amacı kişilerin sağlığının korunup geliştirilmesi, hastanın sağlığının iyileştirilmesidir. Aslında hastaların da hekimlerin de ortak amacı hastanın sorunsuz şekilde sağlığına kavuşmasıdır. Bunun için hasta kendisine yeterince zaman ayrılmasını isterken, hekim de her hastası için yeterli zaman ayırmak ister, hasta kendisi ile ilgilenilmesini isterken hekim de kendisine ve mesleğine saygı gösterilmesini ister.
Hasta hekim ilişkisini düzenleyen çokça yazılı hukuk kuralı olmakla birlikte her ne kadar yazılı bir kurala bağlanmamış olsa da Anayasa ve çeşitli kanunlardan doğan hekimlerin mesleki haklarının başlıcaları din, dil, ırk, cinsiyet gibi bir sebebe bağlı olmaksızın hekim hasta arasındaki güvenin sarsılması gibi diğer nedenlerle hastayı reddetme, iyileşme garantisi vermeme, tedavi yöntemini seçme, çağdaş ve bilimsel tıbbi gelişmeleri takip etme ve uygulama, mesleğini baskı altında olmadan özgürce icra etme, tanıklıktan çekinme, hekimin kendi sağlığını koruma ve tehlikeye atmama, yeterli bir gelir düzeyini talep etme haklarıdır.
Tıbbi müdahale kavramı hasta hakları ile hekimin mesleğini icrası arasında yer aldığı için sağlıklı bir hasta hekim görüşmesinde hasta ve hekim haklarının beraber irdelenmesi gerekmektedir. Hasta hekim iletişiminde hekimin yapması gereken yükümlülükler olduğu kadar, hastanın da kendi sağlığı ile ilgili sorumlulukları vardır.
Nitekim Hasta Hakları Yönetmeliği ve Tıbbi Deontoloji Nizamnamesinde de hem sağlık personelinin hem de hastaların hakları ve yükümlülükleri ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Sağlık hizmetlerinde görev alan personelinin hastalara güler yüzlü, nazik, şefkatli ve sağlık hizmetleri ile ilgili mevzuata uygun şekilde davranması arzu edilirken, hastalardan da sağlık kurum ve kuruluşlarının kural ve uygulamalarına uygun davranması, randevu tarih ve saatlerine uyması, personel ve diğer hastaların haklarına saygı göstermesi beklenmektedir.